آشنایی با موشک های بالستیک شماره 2

ترجمه : ناصر ژاله کریمی

سالهاست که در اخبار و مطبوعات صحبت های فراوانی از غول های مخرب می

شود. غول هایی که توانایی پرواز دارند و با هر پروازشان می توانند شهری را نابود سازند. همچون غول های رعب انگیز دیگر، اینها هم حاصل تکنولوژی مدرن بشر است که با ائتلاف جمعی از مهندسان تراز اول رشته های گوناگونی چون هوا فضا، برق، مخابرات، مکانیک، مواد و ... ساخته می شوند. حتما نام آنها را شنیده اید، زیرا یکی از ابزار تهدید ابرقدرت ها محسوب می شوند. نامشان موشک های بالستیک است که ساختشان باعث به وجود آمدن انقلابی در عرصه نظامی و صنعتی بعضی کشورها شد.
هر گاه حرف از صنعت هوا فضا می شود، باید در ابتدا دو کشور روسیه (شوروی سابق) و آمریکا را بررسی کرد که در حدود 60 سال پیش شروع به ساخت و گسترش این غول های مخرب کردند.
در این مقاله سعی می کنیم تا نگاهی گذرا بر نحوه عملکرد وضعیت موشک های بالستیک داشته باشیم.
کلمه بالستیک در لغت به معنای علم حرکت اجسامی که در هوا پرتاب می شوند، است و در اصل به معنای منحنی مسیر گلوله است. موشک های بالستیکی، موشک هایی هستند که در پرتاب صعودی هدایت می شوند، ولی در هنگام نزول آزادند. در واقع در قسمت اولیه مسیر که موتور آنها روشن است، قابل کنترل هستند و تغییر مسیر تنها در این مرحله که زمان اوجگیری و صعود است، امکان دارد و وقتی موتور خاموش می شود، موشک به مرحله خود پرتابی رسیده و فاز دوم عملیاتش شروع می شود. در این مرحله موشک در مسیر بالستیکی قرار گرفته و بقیه راه را به صورت طبیعی و برابر اصول دینامیک می پیماید. موشک های بالستیکی بر اساس مدل ساخت به دو گروه موشک هایی که از خشکی پرتاب می شوند و موشک هایی که از شناور پرتاب می شوند، تقسیم می شوند. (گروه دوم شامل موشک هایی هستند که از زیردریایی ها پرتاب می شوند.)
البته تقسیمات دیگری نیز وجود دارد، مانند موشک های بالستیکی میانبرد یا موشک های بالستیکی میانبرد قاره ای که در گروه اول بردی از 965 تا 5 هزار و 600 کیلومتر و برای موشک های قاره ای بردهای بیشتر از 5 هزار و 600 کیلومتر لحاظ شده است.
موشک هایی که از زیردریایی ها پرتاب می شوند به اس.ال.بی.ام (Submarine Launched ballistic missiles) معروفند که برد آنها نیز بین 965 تا 5 هزار و 600 کیلومتر است.

موشک بالستیک شلیک شده از زیر دریایی

می دانیم که در هر جنگی اصل کاربرد جنگ افزارها بر توانایی بیشتر نیروها در میدان رزم استوار است، بنابراین پیش از پرتاب موشک، اصل حداکثر بهره گیری و سودمند واقع شدن آن مورد نظر است. یکی دیگر از مشکلات این غول ها، پرتاب آنهاست، در صورتی که هر دو کشور روسیه و آمریکا از سال 1960 میلادی کوشش کرده اند تا تغییراتی در نحوه به کارگیری و سیستم های پرتابی آنها بویژه در مورد سکوهای آنها اعمال کنند. تاسیسات پرتابی این موشک ها را سیلو می نامند که در بعضی از آنها برای دقت و صحت بیشتر در هدف گیری این سیلوها روی اجسام متحرک (خودروهای مخصوص) نصب می شوند. برای ساخت سیلوها هزینه های بسیاری می شود. موشک های مزبور به وسیله نیروی احتراق درون سیلو به سوی اهداف موردنظر پرتاب می شوند. اکثر سیلوهای موشک های آمریکایی برای یک بار مصرف ساخته شده اند و به دلیل ایجاد گرما و احتراق در درون سیلو قسمتی از آن از بین می رود تا راکت پرتاب شود. در ابداع روس ها این عمل همراه با ایجاد سرما انجام می شود و موشک با بیرون دادن گاز با فشار زیاد سرمای شدیدی را ایجاد می کند و سپس موتور موشک واقع در درون سیلو روشن شده و راکت از سیلو جدا می شود. با استفاده از این روش سیلو مجددا با اندک تعمیراتی آماده به کار می شود و در واقع مانند موشک های پرتابی از زیردریایی ها عمل می کند.
موشک های بالستیک در طول پرتاب سه مرحله را می گذرانند. در ابتدا موشک به وسیله موتور راکت و با چندین موتور دیگر که آنها نیز دارای دو یا سه مرحله اند به دقت و به درستی به بالا صعود می کند. در مرحله دوم نیروی محرکه ای لازم است تا موشک را در مسیر بالستیکی قرار دهد و پس از آن در مرحله سوم، موتورها رها می شوند. مرحله سوم در ماورای جو زمین انجام می شود. از این به بعد تنها فاز حمل محموله ها مورد نظر است. جالب است بدانید که وزن محموله کمترین مقدار وزن کل موشک را تشکیل می دهد و این همان وزنی است که موشک با آن در مسیر بالستیکی قرار می گیرد.

---

موشک بالستیک پرتاب شده از ناو جنگی

---

تمامی تغییرات در فواصل معین در مسیر پروازی به ترتیب صورت می گیرد که مهمترین مرحله آن ورود دوباره به جو زمین (RVS) و مرحله مهم دیگر در نزدیکی های هدف موردنظر است. پیشینه و پیش درآمد موشک های بالستیکی امروزی موشک های V-2 یک مرحله ای آلمانی بود. این موشک ها بالدار بوده و نیروی محرک آنها به وسیله اکسیژن مایع و ترکیبی از اتیل الکل تامین می شد و دارای بردی حدود 321 کیلومتر بوده اند. یکی از بزرگترین مشکلات تکنیکی موشک های V-2، برد آنها بود، به همین دلیل وزن هر یک از آنها بیش از 12 تن بود.
اولین موشک V-2در تاریخ 6 سپتامبر 1944 به سوی پاریس پرتاب شد و دو روز پس از این تاریخ، بیش از یکهزار موشک روی شهر لندن فرود آمد. این موشک ها تا ارتفاع 80 کیلومتری بالا می رفتند و دارای کلاهک هایی به وزن 725 کیلوگرم بودند.
از این زمان به بعد کشورهای روسیه و آمریکا شروع به تحقیقات در این زمینه به صورت گسترده ای کردند و در سال 1957، اتحاد جماهیرشوروی با پرتاب نخستین موشک بالستیکی چند مرحله ای گام بزرگی را در فرستادن انسان به ماورای جو زمین برداشت. این کار، شکاف موجود بین دو کشور روسیه و آمریکا را از نظر تکنولوژی موشکی نمایان کرد.
با تلاش ها و هزینه های فراوان، آمریکایی ها این فاصله را پر کردند و توانستند دو مدل موشک بالستیک با نام های اطلس و تایتان-1 را بسازند که موتورهای آنها با سوخت مایع تغذیه می شدند و می توانستند وزن 16 هزار و 300 کیلوگرمی را حمل کنند. این پیشرفت باعث افزایش برد آنها هم شده بود، به طوری که موشک های اطلس E و F بردی حدود 12 هزار کیلومتر دارند. شاید باور نکنید، ولی هر دو مدل موشک مزبور در سال 1959 ساخته شده اند.
تمامی توضیحات این مقاله در مورد پیشرفت موشک های بالستیک تا سال 1960 است و متاسفانه دیگر مجال بحث نیست. هم اکنون چنان پیشرفتی در زمینه ساخت موشک ها دیده می شود که قادر به حمل چندین کلاهک با خود هستند. به عنوان مثال موشک پیس کیپر (Peace keeper) یا MX که در حدود سال 1986 توسط ایالات متحده آمریکا ساخته شده، توانایی حمل 10 فروند سرجنگی (کلاهک) را دارد که هر یک قدرت 300 کیلوتن مواد منفجره را دارند. این موشک ها بردی معادل 11هزار و263کیلومتر دارند.
ترجمه : ناصر ژاله کریمی